Nhiễm virus Zika là bệnh truyền nhiễm cấp tính do muỗi Aedes truyền và có thể gây dịch. Virus Zika thuộc chi Flavivirus, họ Flaviridae. Hiện nay Việt Nam chưa ghi nhận ca bệnh do virus Zika nhưng bệnh có nguy cơ xâm nhập.

Hình 1. Muỗi Aedes là tác nhân lây lan virus Zika ở người

Bệnh do virus Zika thường diễn biến lành tính, hiếm gặp những ca bệnh nặng và tử vong. Virus Zika có thể gây hội chứng não bé ở trẻ sinh ra từ những người mẹ mắc bệnh trong thời kỳ mang thai. Đến nay bệnh chưa có thuốc đặc hiệu và vaccine dự phòng bệnh.

1. Triệu chứng lâm sàng

- Thời gian ủ bệnh từ 3 đến 12 ngày

- Biểu hiện lâm sàng: Từ 60% đến 80% các trường hợp nhiễm virus Zika không có triệu chứng lâm sàng.

- Bệnh thường khởi phát đột ngột với các triệu chứng:

+ Sốt: bệnh nhân thường sốt nhẹ 37,5^oC đến 38^oC,

+ Ban dát sẩn trên da,

+ Đau đầu, đau mỏi cơ khớp,

+ Viêm kết mạc mắt,

+ Có thể có biến chứng về thần kinh: Guillain Barre, viêm não màng não, hoặc hội chứng não bé ở trẻ sinh ra từ bà mẹ mắc bệnh trong thời kỳ mang thai.

2. Cận lâm sàng:

- Huyết thanh chẩn đoán có thể giúp phát hiện IgM từ ngày thứ 4 sau khi xuất hiện triệu chứng. Tuy nhiên xét nghiệm này có thể dương tính giả do phản ứng chéo với các flavivirus khác, như virus Dengue và Chikungunya,…

- RT-PCR từ bệnh phẩm huyết thanh (hoặc các bệnh phẩm khác như nước tiểu, dịch não tủy, dịch ối,…) được ưu tiên lựa chọn trong chẩn đoán xác định nhiễm virus Zika.

- Cần chỉ định theo dõi siêu âm thai đối với phụ nữ có thai nghi nhiễm virus Zika để có thể phát hiện biến chứng não bé ở thai nhi.

3. Chẩn đoán:

Chẩn đoán ca bệnh nghi ngờ:

- Có yếu tố dịch tễ (sinh sống tại hoặc du lịch tới vùng đã có lưu hành do virus Zika trong vòng 2 tuần trước khi khởi bệnh)

- Có ít nhất 2 trong số các triệu chứng lâm sàng đã nêu ở trên, hoặc có hội chứng Guillain Barre hoặc trên siêu âm phát hiện thai nhi có não nhỏ hơn bình thường so với phát triển của thai nhi.

- Không xác định được các căn nguyên gây bệnh khác (sốt xuất huyết Dengue, Chikungunya,…)

Chẩn đoán ca bệnh xác định:

- Ca bệnh nghi ngờ và

- RT-PCR virus Zika dương tính và/hoặc

- Phản ứng huyết thanh (IgM) dương tính với virus Zika

4. Chẩn đoán phân biệt:

Các căn nguyên virus:

- Sốt xuất huyết Dengue

- Chikungunya

- Rubella

- Sởi

- Enterovirus

- Adenovirus

Nhiễm vi khuẩn và ký sinh trùng:

- Bệnh do Leptospira

- Bệnh do Ricketsia

- Nhiễm liên cầu nhóm A

5. Điều trị:

- Nghỉ ngơi

- Hạ sốt bằng paracetamol. Không sử dụng aspirin và các thuốc giảm đau NSAID (ibuprofen, meloxicam, piroxicam,…)

- Bồi phụ nước và điện giải: uống đủ nước oresol hoặc nước sôi để nguội, nước trái cây.

- Vệ sinh mắt bằng dung dịch nước muối sinh lý NaCl 0,9%

- Theo dõi các biểu hiện tổn thương thần kinh như yếu, liệt cơ,…

- Đối với phụ nữ có thai cần hội chẩn với chuyên khoa sản để theo dõi bất thường về thai nhi:

+ Theo dõi siêu âm thai mỗi 2 tuần/lần để phát hiện sớm tình trạng đầu nhỏ hoặc vôi hóa não ở thai nhi

+ Phụ nữ có thai trên 15 tuần bị nhiễm virus Zika có thể chỉ định chọc ối làm xét nghiệm RT-PCR, hoặc lấy máu cuống rốn làm xét nghiệm huyết thanh.

- Trẻ bị dị tật não bé hoặc có tiền sử mẹ nhiễm virus Zika khi mang thai cần được theo dõi sự phát triển về tinh thần, vận động, đánh giá thị lực và điều trị các rối loạn như co giật, động kinh (nếu có).

6. Phòng bệnh:

- Hiện chưa có vaccine phòng bệnh.

- Biện pháp phòng bệnh tốt nhất hiện nay là diệt muỗi và phòng tránh muỗi đốt.

Trong nhà: Các dụng cụ trữ nước: Hồ nước, lu, khạp, thùng xô… các vật dụng như lọ hoa, lư hương, chân tủ chén, ly nước cúng trên bàn thiên…

Ngoài nhà: Ở tất cả các vật dụng có thể đọng nước như ao tù, vũng nước đọng, máng xối, ô văng nhà, hố gas thoát nước trên sân thượng. Các vật dụng phế thải đọng nước như mảnh vỡ tô, chén, gáo dừa, vỏ xe, hộp nhựa, bao nylon, lon, vỏ chai, vật chứa nước khác…

Hình 2. Công tác vệ sinh đường phố, phòng chống dịch bệnh

7. Diệt nguồn bệnh:

Tại nơi công cộng và trong nhà: Dọn rác trên kênh rạch, khai thông dòng chảy ; dọn dẹp và thiêu hủy các vật thải đọng nước.

Tại gia đình: Hạn chế việc trữ nước. Nếu phải trữ nước, sử dụng dụng cụ chứa nước có nắp đậy thật kín. Úp các dụng cụ trữ nước không dùng đến, bỏ muối vào chén nước ở chân tủ chén. Thường xuyên dọn rác tại ô văng, máng xối, không để đọng nước. 

Quốc Phong.

(Trích Quyết định số 439/QĐ-BYT)