v  Bệnh bại liệt  

Virus bại liệt (Poliovirus) là nguyên nhân gây ra bệnh bại liệt, thuộc chi virus đường ruột Enterovirus, họ Picornaviridae. Khi nhiễm vào cơ thể, virus tấn công vào hệ thần kinh trung ương, phá hủy các tế bào thần kinh vận động làm cho các cơ yếu đi và làm liệt phần mềm cấp tính. Các loại liệt phần mềm khác nhau có thể xảy ra tùy theo loại tế bào thần kinh bị ảnh hưởng. Liệt cột sống là hình thức phổ biến nhất, biểu hiện bởi sự tê liệt không đối xứng thường xảy ra ở chân.

v  Biểu hiện lâm sàng

-     Thể liệt mềm cấp điển hình: Sốt, chán ăn, nhức đầu, buồn nôn, đau cơ các chi, gáy và lưng. Mức độ liệt tối đa là liệt tủy sống, liệt hành tủy dẫn đến suy hô hấp và tử vong. Liệt ở chi làm bệnh nhân khó vận động hoặc mất vận động;

-     Thể viêm màng não vô khuẩn: Sốt, nhức đầu, đau cơ, cứng gáy;

-    Thể nhẹ: Sốt, khó ngủ, nhức đầu, buồn nôn, táo bón, có thể hồi phục trong vài ngày;

-    Thể ẩn: Không rõ triệu chứng là thể thường gặp, tuy nhiên, thể nhẹ có thể chuyển biến sang nặng.

v  Khả năng tồn tại trong môi trường bên ngoài của virus

-    Trong phân, chúng sống được khoảng 3 tháng ở nhiệt độ 0⁰C – 40⁰C;

-    Trong nước, ở nhiệt độ thường, chúng sống được 2 tuần;

-    Virus bại liệt chịu đựng khô hanh, bị tiêu diệt ở nhiệt độ 56⁰C sau 30 phút và bị tiêu diệt bởi thuốc tím (KMnO₄);

-    Liều Clo thường dùng để khử khuẩn nước không tiêu diệt được virus bại liệt.

v  Nguồn truyền nhiễm

Con người là nguồn chứa duy nhất, đặc biệt là ở những người nhiễm virus bại liệt thể ẩn. Virus lây truyền sang người chủ yếu qua đường phân – miệng. Chúng từ phân gây ô nhiễm nguồn nước, thực phẩm rồi vào người qua đường ruột.

v  Các biện pháp phòng ngừa bệnh bại liệt

Ø  Biện pháp dự phòng

-     Vaccine sống giảm độc lực (OPV: Oral Polio Vaccine) còn được gọi là 
Vaccine Sabin sống giảm độc lực tạo ra từ các chủng virus bại liệt hoang dại. Vaccine được sử dụng rất thuận lợi theo đường uống, chúng vào cơ thể tạo đáp ứng miễn dịch đường ruột (IgA) và đáp ứng miễn dịch dịch thể (IgG). Vì vậy, OPV không những ngăn được virus bại liệt hoang dại nhân lên ở đường tiêu hoá mà còn chống được virus gây bệnh lan lên hệ thống thần kinh trung ương. OPV tạo ra miễn dịch cá thể và miễn dịch cộng đồng khi nó đào thải ra ngoài đường tiêu hoá;

-     Vaccine bất hoạt (IPV: Inactivated Polio Vaccine) còn gọi là Vaccine Salk, được tạo ra từ chủng virus gây nhiễm trên tế bào thận khi tiên phát và bất hoạt bằng formalin. Vaccine IPV tạo miễn dịch dịch thể (IgG) ngăn virus gây bệnh xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương. Miễn dịch tại chỗ (IgA) chỉ tạo ra ở hầu họng, vì vậy không ngăn được virus hoang dại xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa.

Ø  Biện pháp chống dịch

-     Tổ chức hệ thống giám sát dịch tễ và báo cáo

+      Giám sát trọng điểm: Tại những vùng, những điểm có nguy cơ cao và xảy ra dịch bệnh, bệnh nhân được thăm khám và báo cáo các trường hợp liệt mềm cấp nghi ngờ,

+      Giám sát bệnh và người lành mang mầm bệnh,

+      Giám sát tác nhân gây bệnh: Xây dựng và chuẩn hoá các phòng thí nghiệm đủ khả năng phân lập xác định type huyết thanh học, hệ thống xét nghiệm sinh học phân tử để chẩn đoán phân biệt và xác định vật liệu di truyền,

+      Xây dựng hệ thống báo cáo định kỳ theo tuyến từ cơ sở đến quốc gia; từ quốc gia đến khu vực và Tổ chức Y tế Thế giới.

-     Tổ chức điều trị và xử lý môi trường

+      Khi xảy ra dịch, các bệnh nhân đã được chẩn đoán lâm sàng xác định hoặc nghi ngờ mắc bệnh bại liệt được chuyển đến bệnh viện được chỉ định (khoa lây với phòng cách ly) để điều trị và theo dõi,

Xử lý môi trường: Xử lý địa bàn xảy ra dịch, bệnh viện nơi điều trị bệnh nhân. Áp dụng các thuốc khử trùng, tẩy uế chloramin B, formalin, các chất oxy hoá, vôi bột. Đặc biệt phải tiệt trùng quần áo, chăn màn, đồ dùng và vật dụng sinh hoạt bằng hấp khử trùng nhiệt độ cao có áp lực. 

Công Danh

  (Tổng hợp từ Cục Y tế dự phòng)