Bệnh Thủy đậu (dân gian thường gọi là bệnh Trái rạ) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Varicella Zoster gây ra. Bệnh xuất hiện quanh năm nhưng thường bùng phát vào khoảng từ tháng 2 đến tháng 6 hàng năm.

Bệnh có thể lây truyền và xảy ra ở mọi lứa tuổi nhưng phần lớn thường gặp ở trẻ em (90%). Khoảng 90% những người chưa từng bị Thủy đậu sẽ bị bệnh nếu tiếp xúc với một người bị nhiễm bệnh. Người lớn nếu bị bệnh thường nặng hơn trẻ em.Phụ nữ mang thai nếu mắc bệnh Thủy đậu sẽ dễ bị biến chứng nặng, đặc biệt là viêm phổi.

Hình 1: Virus Varicella Zoster

1. Biểu hiện:

Thời gian ủ bệnh thường khoảng 2 – 3 tuần từ lúc bị nhiễm virus đến lúc phát  bệnh. Ban đầu người bệnh có biểu hiện mệt mỏi, nhức đầu, sốt nhẹ, chảy nước mũi, đau họng và ngứa; trên da xuất hiện các nốt ban đỏ bắt đầu ở vùng đầu và mắt rồi lan ra toàn thân; sau đó, các nốt ban phát triển thành các nốt phỏng có dịch nước bên trong rồi đục dần, có mủ và sau 8 – 10 tiếng thì vỡ ra và đóng vảy.

Bệnh kéo dài từ 7 - 10 ngày. Nếu không có biến chứng, các nốt rạ sẽ khô dần, bong vảy, thâm da nơi nổi mụn nước, không để lại sẹo, nhưng nếu bị nhiễm trùng mụn nước có thể để lại sẹo. Người bị bệnh Thủy đậu có thể nổi từ vài mụn nước cho đến hơn 500 mụn nước trên cơ thể.

Hình 2: Biểu hiện của bệnh Thủy đậu trên da

2. Lây truyền:

Bệnh Thủy đậu thường lây truyền qua 04 đường:

- Đường hô hấp: đây là con đường chủ yếu; vì virus gây bệnh có trong các chất tiết đường hô hấp nên khi người bệnh nói, ho, hắt hơi không che miệng mũi, các chất tiết sẽ phát tán vào không khí, người lành hít phải các chất tiết này sẽ có khả năng mắc bệnh,

- Tiếp xúc với dịch của mụn nước (nốt rạ) vỡ ra,

- Gián tiếp qua đồ vật, dụng cụ sinh hoạt có dính virus gây bệnh,

- Từ mẹ sang thai nhi qua nhau thai hay khi sinh và lây bệnh cho trẻ sơ sinh.

3. Biến chứng:

Bệnh thường diễn biến lành tính, không có triệu chứng nặng nề ngoài những mụn nước lan tràn; nếu được chăm sóc đúng cách, nhất là việc giữ vệ sinh da, vệ sinh cá nhân tốt thường bệnh sẽ tự khỏi trong vòng 10 – 14 ngày và không để lại bất kỳ biến chứng nào. Tuy nhiên bệnh Thủy đậu cũng gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu người bệnh không được điều trị kịp thời và chăm sóc đúng cách, cụ thể như:

- Nhiễm trùng nốt đậu dẫn đến lở loét da trẻ, nếu không được điều trị tích cực và đúng cách có thể để lại sẹo xấu vĩnh viễn trên da.

- Nhiễm trùng huyết làm suy sụp sức khỏe của trẻ, nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tử vong.

- Biến chứng viêm não, viêm màng não do thủy đậu tuy hiếm gặp nhưng thường để lại những dư chứng nặng nề như bại não, điếc, chậm phát triển tâm thần, động kinh,… gây ra gánh nặng bệnh tật cho gia đình và xã hội.

- Một số bệnh nhi có thể xuất hiện biến chứng viêm phổi nặng do virus Thủy đậu.

- Phụ nữ mang thai mắc bệnh Thủy đậu sẽ rất nguy hiểm cho thai nhi, có thể gây sảy thai hoặc để lại dị tật cho thai nhi như đầu nhỏ, chân tay khoèo, bại não, sẹo bẩm sinh,…

4. Phòng bệnh:

Thủy đậu là bệnh truyền nhiễm có tính miễn nhiễm cao: người lớn hoặc trẻ em sau khi bị nhiễm Thủy đậu tự nhiên thường cơ thể có tính miễn nhiễm rất cao, hệ miễn dịch của cơ thể tạo ra lượng kháng thể tự nhiên đầy đủ và tồn tại rất bền vững, hầu như rất hiếm gặp những trường hợp bị nhiễm Thủy đậu lần thứ 2.

Có thể chủ động phòng bệnh Thủy đậu an toàn và hiệu quả bằng cách tiêm vaccine phòng bệnh. Tiêm vaccine là biện pháp có hiệu quả bảo vệ cao (trên 97%) và kéo dài trong suốt cuộc đời. 

Tiêm vaccine phòng bệnh tốt nhất khi trẻ bắt đầu đi nhà trẻ hay vào khoảng 12 - 18 tháng tuổi và người lớn nếu chưa mắc bệnh.

Hạn chế tiếp xúc với người bệnh, đặc biệt là phụ nữ mang thai chưa có miễn dịch với bệnh Thủy đậu.

Tránh tập trung đông người trong thời gian có dịch xảy ra.

Nâng cao thể lực bằng cách tập thể dục, thể thao, sinh hoạt điều độ, ăn uống đầy đủ chất.

5. Phòng lây bệnh cho cộng đồng:

- Người bệnh cần nghỉ học, nghỉ làm trong vòng 7 ngày sau phát ban. Cách ly, hạn chế tiếp xúc với người xung quanh. Nếu tiếp xúc phải mang khẩu trang.

- Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất bằng khăn giấy hoặc khăn vải để làm giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp, sau đó hủy hoặc giặt sạch khăn.

- Giữ vệ sinh cá nhân trong sinh hoạt, ăn uống: rửa tay thường xuyên với xà phòng sau khi ho, hắt hơi, trước khi ăn, chế biến thức ăn, nước uống.

- Giữ thông thoáng nhà cửa, trường học, nơi làm việc.

- Rửa đồ chơi của trẻ, dụng cụ sinh hoạt.

6. Lưu ý đối với phụ nữ:

- Không tiêm vaccine Thuỷ đậu cho phụ nữ đang mang thai.

- Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản nên tiêm vaccine Thủy đậu trước khi mang thai 3 tháng.

- Phụ nữ sau khi mắc bệnh 3 tuần có thể mang thai bình thường.

7. Đưa người mắc bệnh Thủy đậu đến ngay cơ sở y tế khi có các dấu hiệu sau:

- Sốt cao.

- Lừ đừ, co giật.

- Bóng nước có chứa mủ.