Bệnh viêm gan siêu vi C là bệnh truyền nhiễm do vi rút viêm gan C (HCV) gây ra. HCV có cấu trúc di truyền là sợi đơn RNA, thuộc họ Flaviviridae và có 6 kiểu gen: 1, 2, 3, 4, 5, 6. Ở Việt Nam, các kiểu gen thường gặp là 1, 2, 3 và 6. Tỷ lệ nhiễm HCV trên thế giới khoảng 1-3% dân số và chưa có vắc xin phòng bệnh chủ động. HCV có thể gây viêm gan cấp, viêm gan mạn, tiến triển thành xơ gan, ung thư tế bào gan (HCC) và HCV là một trong những căn nguyên hàng đầu gây bệnh gan mạn tính.

Bệnh Viêm gan siêu vi C có thể lây nhiễm qua đường máu, tình dục, mẹ truyền sang con. Phần lớn bệnh không có triệu chứng lâm sàng cho đến khi xơ gan, trong một số trường hợp có thể gây vàng da nhẹ hoặc có các biểu hiện ngoài gan như viêm giáp tự miễn, Lymphoma non – Hodgkin, Cryoglobunlin huyết hỗn hợp.

Các chỉ định cận lâm sàng thường được sử dụng trong chẩn đoán viêm gan siêu vi C:

-  Anti-HCV: là xét nghiệm dùng để sàng lọc nhiễm HCV, nhất là ở những người có nguy cơ cao (tiêm chích ma túy, tiền sử truyền máu, quan hệ tình dục không an toàn, quan hệ đồng tính nam, lọc máu chu kỳ, xăm trổ, ghép tạng, trẻ sinh ra từ mẹ nhiễm HCV)...

-  HCV RNA: là xét nghiệm để xác định người bệnh đang nhiễm HCV. Tất cả người có anti-HCV dương tính cần được làm xét nghiệm HCV RNA.

-  Xác định kiểu gen (genotype) của HCV: giúp lựa chọn phác đồ phù hợp và tiên lượng đáp ứng điều trị.

-  Đánh giá xơ hóa gan đối với viêm gan vi rút C mạn giúp xác định giai đoạn xơ hóa gan. Các phương pháp đánh giá xơ hóa gan bao gồm: sinh thiết gan và các phương pháp đánh giá không xâm nhập (chỉ số APRI, FIB-4, Fibroscan, ARFI, Fibro test,…)

-  Đánh giá xơ gan còn bù, mất bù dựa vào lâm sàng và xét nghiệm (phân loại xơ gan theo Child-Pugh)

-  Các xét nghiệm huyết học, sinh hóa và chức năng gan, sàng lọc ung thư gan bao gồm: công thức máu/số lượng tiểu cầu, thời gian prothrombin, INR, AST, ALT, albumin, bilirubin, AFP, siêu âm gan,...

Bệnh viêm gan siêu vi C cần được chẩn đoán xác định là viêm gan cấp hoặc mạn tính để sử dụng phác đồ điều trị phù hợp.

 Viêm gan siêu vi C cấp tính

-  Thời gian nhiễm HCV dưới 6 tháng.

-  Có tiền sử phơi nhiễm với nguồn bệnh

-  Biểu hiện lâm sàng kín đáo hoặc có thể có biểu hiện của viêm gan cấp: mệt, vàng mắt, vàng da,...

-  AST, ALT thường tăng.

-  HCV RNA: dương tính sau 2 tuần phơi nhiễm.

-   Anti-HCV có thể âm tính trong vài tuần đầu hoặc dương tính sau 8 - 12 tuần phơi nhiễm.

Chẩn đoán nhiễm HCV cấp khi (1) có chuyển đảo anti-HCV từ âm tính sang dương tính hoặc (2) anti-HCV âm tính nhưng HCV RNA dương tính.

Viêm gan siêu vi C mạn tính

- Thời gian nhiễm HCV > 6 tháng.

- Có hoặc không có biểu hiện lâm sàng.

- Anti-HCV dương tính và HCV RNA dương tính hoặc HCV core-Ag dương tính.

- Không/có xơ hóa gan, xơ gan

Khoảng 15-45% người nhiễm HCV cấp có thể tự khỏi, các trường hợp còn lại cần thực hiện điều trị hỗ trợ (gồm có nghỉ ngơi và điều trị triệu chứng) hoặc xem xét điều trị đặc hiệu khi người bệnh có những biểu hiện bệnh nặng hơn, đe dọa tính mạng. Không khuyến cáo điều trị đặc hiệu đối với người bệnh nhiễm HCV cấp và nên theo dõi
HCV RNA ít nhất 12 tuần sau chẩn đoán, trước khi bắt đầu điều trị để xác định khả năng thải trừ virus tự nhiên: nếu HCV RNA dương tính sau 12 tuần theo dõi, điều trị bằng các thuốc kháng virus trực tiếp (DAAs) như viêm gan siêu vi C mạn.

Viêm gan siêu vi C mạn tính được xác định khi người bệnh có đủ các điều kiện: HCV RNA dương tính và anti-HCV dương tính. Tất cả các trường hợp này cần được điều trị để loại trừ virus ra khỏi cơ thể người bệnh (tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện sau khi điều trị), phòng ngừa các biến chứng về gan, các bệnh ngoài gan liên quan HCV và dự phòng lây nhiễm HCV trong cộng đồng.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO), các Hiệp hội Gan mật trên thế giới và Bộ Y tế đã ban hành các hướng dẫn chẩn đoán, điều trị phù hợp với từng tình trạng cùa người bệnh và kiểu gen virus. Vì vậy, Khi người bệnh được chẩn đoán viêm gan siêu vi C mạn tính, bác sĩ sẽ dựa vào xét nghiệm kiểu gen, các chống chỉ định, tương tác thuốc và các bệnh đi kèm để lựa chọn các phác đồ điều trị phù hợp.

Trâm Phạm

(Tổng hợp, theo Quyết định 5012/QĐ-BYT của Bộ Y tế về việc ban hành hướng dẫn chẩn đoán, điều trị bệnh viêm gan vi rút C).