Rắn lục xanh đuôi đỏ (tên khoa học là Trimeresurus albolabris) thuộc họ Rắn lục (Viperidae), giống Crytelytrops. Chúng thường sống trên cây và phân bố trong cả nước, là loài cực độc trong số các loại rắn lục, mình xanh và đuôi có màu nâu đỏ.  

Hình: Rắn lục xanh đuôi đỏ (Trimeresurus albolabris)

1.  Cơ chế sinh bệnh

Cơ chế sinh bệnh: rối loạn đông máu do nọc rắn lục xanh đuôi đỏ là do tiêu thụ hoặc ức chế các yếu tố đông máu, người bệnh rơi vào tình trạng như đông máu nội mạch rải rác (DIC), một mặt tạo ra các fibrin hoà tan, làm xuất hiện các cục huyết khối nhỏ rải rác trong lòng mạch, đồng thời quá trình tiêu fibrin dẫn đến tiêu thụ quá nhiều các yếu tố đông máu và hậu quả là xuất huyết và thiếu máu tổ chức gây thiếu ôxy tổ chức. Chảy máu trong các khối cơ lớn có thể gây hội chứng khoang.

Vì vậy, bệnh nhân bị rắn lục C.albolabris cắn là một cấp cứu phải được theo dõi sát tại khoa Cấp cứu hoặc khoa Hồi sức chống độc. Bệnh nhân bị C.albolabris cắn có rối loạn đông máu phải được điều trị ở nơi có khả năng truyền máu (và các chế phẩm máu) và có huyết thanh kháng nọc rắn lục.

2.  Triệu chứng lâm sàng

• Tại chỗ:
  • Vết cắn: dấu móc độc là 2 dấu răng cách nhau khoảng 1cm;
  • Sau vài phút: Sưng nề nhanh, đau nhức nhiều và máu chảy liên tục, không tự cầm;
  • Sau khoảng 6 giờ: Phần tổn thương sưng nề, lan rộng từ vết cắn đến gốc chi, làm toàn chi sưng to, đau nhức, tím, xuất huyết dưới da và trong cơ;
  • Có thể có bọng nước, xuất huyết trong bọng nước, nhiễm khuẩn tại chỗ và hội chứng khoang.
• Toàn thân:
  • Chóng mặt, lo lắng;
  • Tuần hoàn: Có thể sốc do mất máu (tụt huyết áp, da đầu chi lạnh ẩm, thiểu niệu, vô niệu) và sốc phản vệ do nộc rắn;
  • Huyết học: Chảy máu tự phát (tại chỗ, nơi tiêm truyền, trong cơ, tiêu hóa, tiết niệu, âm đạo, phổi và não);
  • Có thể có suy thận cấp.

3.  Cận lâm sàng

• Xét nghiệm đông máu 20 phút tại giường (theo WHO 2010): lấy máu cho vào ống nghiệm không có chống đông (không được lắc hoặc nghiêng ống) sau 20 phút máu còn ở dạng lỏng, không đông thì xét nghiệm này dương tính, đồng nghĩa với chẩn đoán xác định rắn lục cắn gây rối loạn đông máu, có chỉ định huyết thanh kháng nọc rắn;
• Công thức máu: tiểu cầu giảm, có thể thấy thiếu máu do mất máu;
• Xét nghiệm đông máu: tỷ lệ prothrombin giảm, IRN kéo dài, APTT kéo dài, fibrinogen giảm, D-dimer tăng;
• Bilan thận: urê, creatinin, điện giải, protein (máu và nước tiểu), CK tăng;
• Điện tim, khí máu để theo dõi phát hiện biến chứng nếu có.

4.  Sơ cứu rắn độc cắn

• Trấn an và giảm lo lắng cho bệnh nhân;
• Rửa vết thương;
• Cởi bỏ đồ trang sức ở chi bị cắn, tránh gây chèn ép khi chi sưng nề;
• Băng ép tại chỗ cắn trở lên gốc chi hoặc garô tĩnh mạch, không garô động mạch;
• Không để bệnh nhân tự đi lại, bất động chi bị cắn bằng nẹp;
• Không chích rạch tại vết cắn. Ngay sau khi bệnh nhân bị cắn có thể nặn, hút máu tại vết cắn để loại trừ bớt nọc độc;
• Nếu đau nhiều: giảm đau bằng paracetamol uống;
• Nếu tụt huyết áp, đe dọa sốc do mất máu hoặc phản vệ: đặt ngay một đường truyền tĩnh mạch ngoại vi (đặt ở chi khác chi bị cắn) đề truyền dịch;
• Phải chuyển bệnh nhân đến bệnh viện ngay, không được để mất quá nhiều thời gian tìm thầy lang thuốc lá.

5.  Dự phòng: Truyền thông giáo dục phòng chống rắn độc cắn:

• Phát quang bờ cây bụi rậm quanh nhà, không bắc giàn hoa, dây leo,... ở sân trước nhà, trồng xả hoặc rắc bột lưu huỳnh quanh nhà là những biện pháp xua đuổi rắn có thể và nên áp dụng nhất là ở những vùng có nhiều rắn;
• Khi vào rừng hoặc những nơi nghi có rắn lục phải đội mũ rộng vành, mắc quần áo dài, đi giày cao cổ và nên khua gậy xua đuổi rắn. 

Khoa Thông tin Đào tạo